21 Tem Bilgin: Basın ve ifade özgürlüğünde ilerleme sağlayamıyoruz
Gazeteciler Cemiyeti Haziran 2020 ÖiB raporu açıklandı
Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Nazmi Bilgin, geçtiğimiz Haziran ayına basın ve ifade özgürlüğü penceresinden bakıldığında tüm Türkiye’nin birliktelikle mücadele etmesi gerekli Covid-19 salgınına rağmen olumsuzluklarda artış yaşandığını söyledi.
Bilgin, Gazeteciler Cemiyeti Özgürlük için Basın (ÖiB) programı kapsamında Haziran 2020 dönemi raporuna ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, “Covid-19 salgını diğer ülkelerdeki gibi ne yazık ki güzel memleketimizde güzel insanlarımızı eksiltmeye devam ediyor. Canlar kaybediyoruz ama ne üzücü ki memleketçe birlikteliğimizi pekiştirmemiz gereken bugünlerde bile toplumu kutuplaştırıcı ve özgürlükleri tehdit edici siyasi söylemler ve uygulamalar durmak bilmiyor. Kaybettiklerimizi bir nebze unutulmaz kılabilecek, tarihe not düşecek, bizlere onlar kimdi diye anlatacak insan hikayelerini kaleme alacak gazetecilik yerine maalesef kutuplaştırıcı siyaset baskısı altında haberler ve habercilik şekilleniyor. Gazeteciler ve farklı toplumsal kesimler siyaset rüzgarı savruluyor, bu durum basın ve ifade özgürlüğünde ilerleme değil gerilemeye yol açıyor” dedi.
Baro başkanları dahi ifade özgürlüğünden mahrum
Bilgin, ÖİB Haziran 2020 raporunda kayda geçtiği üzere iktidar ile muhalefet arasındaki gerilimde artış yaşandığı bu süreçte ifade özgürlüğü bakımından pek çok toplumsal etkinliğe de Covid-19 salgını gerekçesiyle yasaklamalar getirildiğini kaydetti. Bilgin, “Haziran ayında meslek veya sivil toplum örgütü temsilcilerince planlanan basın açıklaması girişimleri sıkça polis müdahalesine maruz kaldı. Bunun en önemli örneği, Türkiye’nin farklı kentlerinden başkente doğru ‘Savunma Yürüyor’ eylemini sorunsuz şekilde gerçekleştirmiş baro başkanları ve yöneticilerine Ankara girişinde yapılan sert polis müdahalesi oldu. Baro başkanlarınca Ankara’ya sembolik giriş yürüyüşü ve basın açıklaması engellendi. Barolar, 26 saatlik polis engellemesi ardından kente giriş yaparak topluca Anıtkabir’e gidebildi. Türkiye’nin 80 barosunca ortak tepki gösterilmesine rağmen AKP-MHP tarafından ‘çoklu baro’ şeklinde barolarda bölünmeye yol açacak kanun teklifi ise ayın sonunda TBMM Adalet Komisyonu’nda kabul edildi. Meclis’teki tutum, benzer şekilde tartışmalı, toplumsal kesimlerce tepkiyle karşılanan pek çok yasal düzenlemeyi yasalaştırılmasından vazgeçilmeyeceğinin işaret fişeği oldu. Önümüzdeki günlerde sosyal medyayı dolayısıyla hem basın hem de ifade özgürlüğünü etkileyecek nasıl bir düzenlemenin hayata geçirileceği yönündeki endişeleri arttırdı” diye konuştu.
Bilgin, “Cumhurbaşkanı’na hakaret” gerekçeli adli süreçlerin raporda yer almayı sürdürdüğünü belirterek, bunun raporda kayda geçmiş örneklerini şöyle sıraladı: Antalya’da tiyatro oyuncusu Haldun Açıksözlü, CHP’li İzmir Gaziemir Belediye Başkanı Halil Arda, İstanbul’da tasarımcı-grafiker Harun Karanfilci gibi isimler hakkında Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettikleri gerekçesiyle soruşturma başlatıldı. Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu (AABF) Onursal Başkanı ve eski HDP Milletvekili Turgut Öker için önce 11 ay 20 gün hapis cezasına hükmedilip cezası adli para cezasına çevrildi. CHP İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu hakkında sosyal medya paylaşımları gerekçesiyle verilmiş dokuz yıl sekiz ay 20 günlük hapis cezasına yönelik istinaf talebi reddedildi. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ve komuta kademesini 15 Temmuz 2016’daki darbe girişimi nedeniyle eleştirdiği için emekli Askeri Hakim Albay Ahmet Zeki Üçok hakkında altı ay yedi gün hapis cezası verildi. Avukat Ali Rıza Dizdar’a ise isim veya unvan vermeden Berat Albayrak için kullandığı “damat” sözüyle ilgili “hakaret” suçlamasıyla soruşturma açıldı.
Tutuklu yargılama ceza oldu
Bilgin, “Gazeteciler Cemiyeti olarak meslektaşlarımız açısından Haziran ayında da kaygılarımız sürdü. Meslektaşlarımız tartışmalı yargı süreçleriyle mahkûm ediliyor. Daha vahimi ise haklarında hüküm verilmeksizin hapishanelerde tutuklu yargılanma kararlarıyla cezalandırılıyorlar. Bunun maalesef pek çok örneği ÖİB raporunda kayıtlara geçti” ifadesini kullandı. Bilgin’in rapordan aktardığı bilgilere göre; OdaTV Ankara Haber Müdürü Müyesser Yıldız, haberleştirmediği ancak araştırdığı konular gerekçe gösterilerek “Devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibarıyla gizli kalması gereken bilgileri açıklama” suçlamasıyla Sincan Cezaevi’ne hapsedildi. Libya’da şehit olan MİT mensubuna ilişkin haberleri nedeniyle OdaTV Genel Yayın Yönetmeni Barış Pehlivan ile muhabiri Hülya Kılınç ve Yeniçağ yazarı Murat Ağırel’in tutukluluk hallerinin devamına karar verildi. Metin Uca’ya, 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve Genel Seçimlerde AA’nın önceden açıkladığı verilerle seçim sonuçlarının birebir uyuşmasına ilişkin Twitter paylaşımı nedeniyle hapis cezası verildi. JinNews muhabiri Beritan Canözer’e 2013-2016 dönemindeki Twitter ve Facebook paylaşımları ve beğenileri gerekçesiyle bir yıl 10 ay 15 gün hapis cezası verildi. Özgür Paksoy’a, Brezilyalı Karikatürist Carlos Latuff’un 2015 yılında öldürülen Diyarbakır Baro Başkanı Tahir Elçi’yi çizdiği karikatürünü paylaştığı için “Cumhurbaşkanı’na hakaret” suçlamasıyla 11 ay 20 gün hapis cezası verildi. Yargıtay, 2013 – 2014 yıllarında Gerger Kaymakamı Ömer Bilgin’i eleştirdiği için Gerger Fırat’ın Haber Müdürü Özgür Boğatekin’e verilen bir yıl 15 günlük hapis cezasını altı yıl sonra oybirliğiyle onadı. İstanbul’da Derya Okatan, Mahir Kanaat, Tunca Öğreten, Eray Saygın, Ömer Çelik ve Metin Yoksu’nun yargılanmasında, Ankara’da Sibel Hürtaş ile Hayri Demir’in yargılanmalarında gazeteciler aleyhine yurtdışına çıkış yasağı gibi adli kontrol tedbirleri uygulanması sürdü. Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) ve Uluslararası PEN’in de aralarında yer aldığı kuruluşlarca Nedim Türfent’in cezaevinde 1500 günü tamamlamasıyla ilgili kampanya düzenledi. Adapazarı’nda Mustafa Sarı, Sedat Balta ve İsmail Erken, Tunceli’de Zeynel Abidin Bulut’un haberleri gerekçesiyle gözaltına alındığı Haziran ayında, Çorum’da torpilli işe alım iddialarını haberleştirdikleri için Elvan Yılmaz ve Seyfettin Mete’ye baskı uygulandığı kayda geçti. İHA Adana bürosu muhabirleri Umutcan İşledici ve Elif Ayşenur Bay, bir haber takibi sırasında darp edildi ve olay yerindeki güvenlik kamerası kaydında görüldüğü üzere gazetecilere saldırı anında polislerce herhangi bir müdahalede bulunulmaması dikkat çekti. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun, Sözcü Ankara Temsilcisi Saygı Öztürk’ü bir yazısı üzerine namussuzlukla suçlaması sosyal medyada eleştirilere neden oldu.
Hapiste 92 gazeteci
Hükümlü ve gözaltındaki gazeteciler konusunda gazeteci tanımındaki fark nedeniyle farklı meslek örgütlerince değişik tespitlerde bulunulduğunu vurgulayan Bilgin, “Gazeteciler Cemiyeti Özgürlük için Basın Çalışma Grubu incelemesinde hapishanelerdeki gazeteci sayısı Haziran ayında 49’u hükümlü ve 43’ü de gözaltında olmak üzere 92 oldu. ÖiB kayıtlarına göre, Mayıs ayında hapisteki gazeteci sayısı 51’i hükümlü ve 51’i tutuklu olarak toplam 102 idi. Dolayısıyla gazetecilerin mesleklerini yapmalarından dolayı hapis cezasıyla karşılaşmaları devam etse de Haziran ayında hapisteki gözaltında ve hükümlü gazeteci sayısında belirgin bir azalma yaşandı” tespitini aktardı.
Bilgin, gazetecilere dönük yargı süreçleri yanı sıra basın özgürlüğü bakımından Basın İlan Kurumu (BİK) ile Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK), muhalif gazete ve yayın kuruluşlarını cezalandırma politikasını da işaret etti. Bilgin, “Örneğin Evrensel’e 45 gün süreyle resmi ilan ve reklamların kesilmesi cezası verildi. Haberlere erişim engellemeleri kararları da gündemdeydi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın yöneticisi olduğu TÜRGEV’e bağış konusundaki ve Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Altun’un şikâyetçi olduğu, Gaziantep Şehitkamil Belediyesi gibi AKP’li belediyelerle ilgili haberlere erişim engellendi. RTÜK, Tele 1’de yayımlanan “18 dakika” programına üst sınırdan idari para cezası verdi. Ulusal Kanal’a da “Günaydın Türkiye” programında, “27 Mayıs İhtilali Kutlu Olsun” isimli marşı yayınlaması gerekçesiyle üst sınırdan idari para cezası kararı verildi” bilgilerini verdi.
ÖiB Haziran 2020 raporuna ve geçmiş aylara ilişkin raporlara ise, öib_haziran_2020, www.pressforfreedom.org ve media4democracy.org internet adreslerinden ulaşabilirsiniz.